Chlamydia – bakteria przenoszona drogą płciową

Chlamydioza to jedna z chorób przenoszonych drogą płciową, wywoływana przez bakterie z gatunku Chlamydia trachomatis. Szczep ten jest odpowiedzialny za wywoływanie stanów zapalnych w obrębie narządów rodnych i układu moczowego. Jakie są podstawowe objawy chlamydiozy? Dlaczego tak istotne jest jak najszybsze włączenie leczenia?

Czym są chlamydiozy?

Chlamydiozy należą do grupy chorób zakaźnych wywoływanych przez bakterie z rodzaju Chlamydia. Wyróżniamy kilka ich gatunków – związane są z wystąpieniem stanu zapalnego w rozmaitych narządach. Za zakażenia w obrębie dróg moczowo-płciowych odpowiadają konkretnie drobnoustroje z gatunku Chlamydia trachomatis, które jednocześnie są najbardziej powszechnymi bakteriami z tego rodzaju.

Co ważne, panowie zwykle zapadają na chlamydiozę po osiągnięciu dojrzałości płciowej, zwłaszcza pomiędzy 21. a 25. rokiem życia. Panie również częściej chorują przed ukończeniem 25 lat. Schorzenie leczy się stosunkowo łatwo – jednak pacjenci, u których symptomy nie występują, rzadko zgłaszają się do lekarza i poddają terapii. Tymczasem nieleczona chlamydioza może prowadzić do poważniejszych problemów zdrowotnych.

Chlamydia trachomatis – co warto wiedzieć o tej bakterii?

Bakteria Chlamydia trachomatis z reguły przenosi się podczas stosunku seksualnego, a w krajach rozwiniętych chlamydioza układu moczowo-płciowego należy do najczęściej występujących chorób przenoszonych drogą płciową. Niektóre dane wskazują, że w Polsce częstość zakażeń plasuje się na poziomie 20-40 proc. Co ciekawe, ryzyko zakażenia jest wyższe u kobiet – o 3,5 raza w porównaniu do mężczyzn (związane jest to m.in. z budową anatomiczną narządów rodnych oraz florą bakteryjną pochwy). Warto jednak zaznaczyć, że według szacunków, nawet 80 proc. zakażonych pań nie odczuwa objawów klinicznych choroby.

Chlamydia trachomatis to bakteria gram-ujemna z rodzaju Chlamydia. Należy do tzw. bezwzględnych bakterii wewnątrzkomórkowych, czyli mikroorganizmów, które rosną i namnażają się wyłącznie w komórkach żywiciela. Kiedy wtargnie do organizmu, przyczepia się do komórek, przenika do nich i zaczyna się namnażać. Z krwią roznosi się po całym organizmie.

Chlamydia – szczególnie niebezpieczna w ciąży

Co ważne, zakażenie chlamydią jest niezwykle niebezpieczne u kobiet ciężarnych. Jest istotnym zagrożeniem dla prawidłowego przebiegu ciąży – jest niebezpieczne zarówno dla płodu, jak i matki. Do związanych z tym powikłań zalicza się m.in. poronienia, przedwczesne porody. 

Co więcej, bakteria może zostać przekazana w czasie porodu (nie tylko fizjologicznego, lecz także w przypadku cesarskiego cięcia) na noworodka i wywołać u niego zapalenie spojówek (zwykle ujawnia się około 5-14 dnia życia dziecka i objawia się m.in. śluzową wydzieliną, zaczerwienieniem spojówek oraz obrzękiem), zapalenie płuc (na ogół występuje pomiędzy 2-16 tygodniem życia, zwykle ma łagodny charakter, ale nieleczone może skutkować poważnymi uszkodzeniami układu oddechowego dziecka) i inne, np. stany zapalne gardła, ucha środkowego czy wsierdzia.

Objawy zakażenia Chlamydią trachomatis

Najpoważniejszym problemem z punktu widzenia epidemiologicznego jest częsty bezobjawowy przebieg zakażenia Chlamydią trachomatis. Wielu pacjentów nie jest więc świadomych obecności infekcji, co powoduje, że podczas kolejnych kontaktów seksualnych dochodzi do rozprzestrzeniania choroby – okres inkubacji wynosi około 7-14 dni od momentu zakażenia.

Jeśli wystąpią objawy u pacjentów płci męskiej, są związane z obecnością:

• stanów zapalnych cewki moczowej – ból podczas oddawania moczu, pieczenie, świąd, bóle podbrzusza i jąder, obecność śluzowo-ropnej wydzieliny, 
• stanów zapalnych najądrzy – intensywny ból zlokalizowany w mosznie z jedno- lub obustronnym obrzękiem, ból podbrzusza, może pojawić się także gorączka,
• stanów zapalnych gruczołu krokowego – ból prostaty, gorączka, ból w trakcie oddawania moczu oraz stolca, częstomocz, mogą wystąpić także nieprawidłowości w funkcji narządów płciowych, jak np. przedwczesny wytrysk czy niepełny wzwód. Zapalenie najądrzy, jako miejsca magazynowania plemników, może skutkować męską niepłodnością – zaburzone zostają m.in. funkcje oraz budowa plemników.

W przypadku kobiet najczęściej obserwuje się następujące objawy:

• upławy,
• ból, świąd,
• częstomocz,
• krwawienia śródcykliczne,
• bóle odczuwane w obrębie podbrzusza,
• dyspareunia (bolesność podczas stosunku).

Owe symptomy – podobnie jak u mężczyzn – powiązane są zwykle z konkretnymi stanami zapalnymi wywołanymi zakażeniem opisywaną tu bakterią. Skutkiem mogą być stany zapalne gruczołów przedsionkowych pochwy, zapalenie pochwy (często przebiega bezobjawowo), szyjki macicy (w jego przebiegu może pojawić się ból podczas wizyt w toalecie, obrzęk i pęcherzyki występujące na narządzie) czy jajowodów. To właśnie stany zapalne w obrębie ostatniego z wymienionych tu narządów mogą wiązać się z najpoważniejszymi konsekwencjami, ponieważ dochodzi do upośledzenia ich drożności, co z kolei skutkuje trudnościami z zajściem w ciążę. Podstawowymi objawami są wówczas: nasilenie upławów, krwawienia po stosunku (często związane z pojawieniem się nadżerki szyjki macicy) czy ból podczas oddawania moczu. U kobiet mogą pojawiać się także stany zapalne moczowodów, które mogą objawiać się nie tylko bolesnością podczas wizyt w toalecie, lecz także ropomoczem. Co ważne, niektóre dane wskazują, że zakażenie bakterią Chlamydia trachomatis może zwiększać ryzyko raka szyjki macicy.

Zakażenia Chlamydią trachomatis – forma przewlekła i powikłania

Forma przewlekła zakażenia jest szczególnym zagrożeniem dla płodności. Wiąże się to nie tylko ze wspomnianymi już wyżej uszkodzeniami jajowodów, lecz także ze stanami zapalnymi błon śluzowych macicy, co może skutecznie ograniczać szanse na implantację zarodka. Co więcej, w przypadku przewlekłego zakażenia opisywaną tu bakterią mogą pojawić się także stany zapalne w innych lokalizacjach, np. w stawach czy gardle.

Jeśli zaś konkretnie skupimy się na powikłaniach, zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn, zakażenia chlamydiowe mogą prowadzić do Zespołu Reitera, który manifestuje się stanami zapalnymi w obrębie spojówek, cewki moczowej i wspomnianych już stawów. W przebiegu choroby obserwuje się również zmiany na skórze i błonach śluzowych – zwłaszcza łuszczycopodobne wykwity o charakterze grudkowo-krostkowym. Nieraz dochodzi do zapalenia gardła (na ogół bez charakterystycznych objawów) lub zapalenia odbytu, któremu towarzyszą uczucie pieczenia oraz śluzowo-ropny wyciek.

W przypadku podejrzenia zakażenia chlamydiozą, należy skonsultować się lekarzem ginekologiem, dermatologiem, urologiem lub andrologiem (w przypadku mężczyzn).

Diagnostyka zakażenia Chlamydią trachomatis

Postawienie diagnozy chlamydiozy jest stosunkowo trudne, zwłaszcza przy bezobjawowym przebiegu. Sugerować mogą ją nawracające zakażenia w obrębie miednicy mniejszej czy przewlekły zespół bólowy miednicy. Badanie w jej kierunku jest również często wykonywane jako element diagnostyki niepłodności.

Wstępną diagnozę stawia się na podstawie wywiadu z pacjentką lub pacjentem oraz obserwacji zgłaszanych objawów. Powinno się wykluczyć inne infekcje intymne, jak rzeżączka czy rzęsistkowica. Niezbędne jest też przeprowadzenie badań laboratoryjnych. Można wykorzystać testy mające na celu wykrycie przeciwciał przeciwko antygenom bakteryjnym, wytworzonym przez organizm w surowicy krwi lub badania molekularne, wykrywające materiał genetyczny bakterii w wymazie z szyjki macicy czy cewki moczowej. U mężczyzn materiał do badań pobiera się z ujścia cewki moczowej (rzadziej z odbytu). Można przebadać też poranną próbkę moczu.

Co istotne, za złoty standard uznaje się w tym zakresie hodowlę komórkową – jak podają szacunkowe dane, jej czułość wykrywania zakażenia waha się na poziomie 70-80 proc.

Leczenie chlamydiozy narządów rodnych

Chlamydie to bakterie, więc podstawą leczenia jest antybiotykoterapia (głównie są to antybiotyki z grupy makrolidów, tetracyklin oraz niektórych fluorochinolonów) – trwa ona minimum 7 dni. Pamiętajmy, że ze względu na możliwy przebieg bezobjawowy, powinni zostać przeleczeni także wszyscy partnerzy seksualni osoby zakażonej, z którymi współżyła w okresie wylęgania patogenu. Do czasu wyleczenia obowiązuje też bezwzględna abstynencja seksualna. Niestety, chlamydioza ma tendencję do nawrotów, co czasem wiąże się z koniecznością ponownej antybiotykoterapii. Co istotne, objawy zakażenia u kobiet (jak ból, pieczenie, świąd, obrzęki, zaczerwienienie, upławy) można łagodzić, przemywając zewnętrzne narządy płciowe roztworem chlorowodorku benzydaminy. 

Warto jednak pamiętać, że prawdziwym wyzwaniem jest zwalczanie powikłań chlamydiozy, takich jak niepłodność na skutek zapalenia najądrzy czy jajowodów. 

Profilaktyka – jak zapobiegać zakażeniom chlamydii

Podstawą jest fakt, że przed odbyciem stosunku (zwłaszcza przygodnego) warto pomyśleć o zabezpieczeniu, które pozwoli zminimalizować ryzyko zachorowania nie tylko na chlamydiozę, lecz także inne choroby przenoszone drogą płciową, w tym zakażenie wirusem HIV. Najważniejsza jest w tym zakresie prezerwatywa – pamiętajmy, że inne środki antykoncepcyjne, które mają uchronić przed nieplanowaną ciążą, jak np. tabletki hormonalne, nie strzegą przed chorobami wenerycznymi. 

Chcąc ustrzec się przed zakażeniem, warto poznać czynniki, które zwiększają jego ryzyko:

• wczesny wiek rozpoczęcia współżycia,
• duża ilość partnerów seksualnych,
• częste zmiany partnerów,
• partnerzy z grup ryzyka zakażenia,
• niestosowanie barierowych środków antykoncepcyjnych – np. wspomniane wyżej prezerwatywy.

Co więcej, zainfekowaniu sprzyja też m.in. menstruacja, pozostałości po poronieniu czy różnego rodzaju zabiegi wewnątrzmaciczne. W tych przypadkach należy zachować szczególną ostrożność.

---

• Pawlikowska, M., Deptuła, W., Choroby u ludzi spowodowane chlamydiami i chlamydofi lami, Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej (online), 2007; 61: 708-717 [dostęp: 13.11.2019] http://www.phmd.pl/api/files/view/2234.pdf

• Chudzicka-Strugala, I., M. Karpiński, T., Zeidler, A., Szkaradkiewicz, A., Pawelczyk, L., Banaszewska, B., (2014). Występowanie zakażeń Chlamydia trachomatis u kobiet z niepłodnością w Polsce, Ginekologia polska. 85. 843-846 [dostęp: 13.11.2019] https://journals.viamedica.pl/ginekologia_polska/article/view/45810/32610

• Choroszy-Król, I., Bober, T., Frej-Mądrzak, M., Chlamydia trachomatis – aspekty kliniczne i terapeutyczne, Family Medicine & Primary Care Review 2013; 15, 3: 447–449 [dostęp: 13.11.2019] http://cejsh.icm.edu.pl/cejsh/element/bwmeta1.element.desklight-42831537-6d68-4503-9fa5-f342d9029296/c/3P_03_Choroszy-Krol_po_k.pdf

• Filipp, E., Niemiec, K.T., Kowalska, B., Pawłowska, A., Kwiatkowska, M., Zakażenie Chlamydia trachomatis u aktywnych seksualnie nastolatek, Ginekologia polska 2008, 79, 264-270 [dostęp: 13.11.2019] https://journals.viamedica.pl/ginekologia_polska/article/view/46732/33519