Zapalenie cewki moczowej – niepokojące objawy i leczenie

Zapalenie cewki moczowej jest stanem zapalnym, który obejmuje dystalną część dróg moczowych. To choroba o różnej etiologii, która objawia się wyciekiem z cewki moczowej, uczuciem parcia na pęcherz i bólem w trakcie mikcji. Najczęściej przenosi się drogą płciową, podczas kontaktu z zainfekowanym partnerem.

Zapalenie cewki moczowej – warto wiedzieć

Na zapalenie cewki moczowej (łac. urethritis) chorują zarówno kobiety, jak i mężczyźni, choć panie – ze względu na swą budowę anatomiczną – znacznie częściej. Żeńska cewka moczowa jest krótsza, a jej ujście ulokowane blisko odbytu i przedsionka pochwy, skąd łatwo mogą przenieść się różne chorobotwórcze drobnoustroje. U mężczyzn cewka moczowa jest dłuższa i znajduje się na szczycie penisa. 

Cewka moczowa jest końcowym (dystalnym) odcinkiem dróg moczowych, który występuje w formie elastycznego przewodu. Od pęcherza moczowego odgradza ją zwieracz, który chroni przed nietrzymaniem moczu, a w pewnym stopniu także nie dopuszcza do rozprzestrzeniania się zakażeń na wyższe piętra dróg moczowych. Ze względu na lokalizację, cewka moczowa ma stały kontakt ze środowiskiem zewnętrznym, a więc również z patogenami. Na ogół do zapalenia cewki moczowej prowadzi zakażenie, do którego dochodzi w wyniku przeniesienia czynnika infekcyjnego w czasie wspomnianego już kontaktu płciowego.

Rzeżączkowe i nierzeżączkowe zapalenie cewki moczowej

O zapaleniu rzeżączkowym (swoistym) cewki moczowej mówi się w przypadku wykrycia obecności dwoinki rzeżączki (Neisseria gonorrhoeae). Nierzeżączkowe (nieswoiste) zapalenie cewki moczowej (non-gonococcal urethritis – NGU) stwierdza się, gdy nie ma potwierdzenia infekcji gonokokami. Za NGU z reguły odpowiada bakteria Chlamydia trachomatis (nawet połowa przypadków zakażeń). Rzadziej nierzeżączkowe zapalenie cewki moczowej wywołują Ureaplazma urealyticum, Mycoplazma genitalium bądź Trichomonas vaginalis. Co istotne, w przypadku infekcji rzeżączkowej szybciej można zaobserwować objawy, ponieważ pojawiają się nawet w ciągu 4-7 dni od zakażenia. Jeśli zaś chodzi o NGU, może być to okres sięgający nawet 2 tygodni. 

Warto zaznaczyć, że chlamydie u kobiet mogą przyczyniać się także do śluzowo-ropnego zapalenia szyjki macicy, zapalenia narządów miednicy mniejszej, zapalenia pęcherza moczowego, a także tworzenia zrostów i niepłodności czy ewentualnych powikłań położniczych. U mężczyzn Chlamydia trachomatis w niektórych przypadkach skutkuje m.in. zapaleniem jąder i najądrzy, a u noworodków odpowiada za zapalenie spojówek i płuc.

Drogi zakażenia oraz objawy – na co zwrócić uwagę?

Jak to zostało wspomniane, bakterie przenoszą się podczas współżycia płciowego, przez kontakt bezpośredni z błoną śluzową zakażonej osoby. Na zapalenie cewki moczowej najczęściej chorują osoby w młodym wieku, aktywne seksualnie, które preferują przygodne kontakty płciowe, mają wielu partnerów i nie używają prezerwatyw. 

Warto podkreślić, że wiele przypadków zapalenia cewki moczowej przebiega bezobjawowo – częściej ma to miejsce wśród kobiet (nawet w 50-70 proc. infekcji). Stąd też nieraz nie korzystają one z pomocy lekarza. Jeśli jednak symptomu wystąpią, u chorych obserwuje się przede wszystkim:

• ból w trakcie mikcji (zwłaszcza podczas porannego oddawania moczu),
• uczucie parcia na pęcherz,
• świąd i podrażnienie okolic ujścia cewki moczowej (mężczyźni odczuwają więc nieprzyjemne objawy głównie w obszarze szczytu penisa). 

Może towarzyszyć im częstomocz, a także wyciek z cewki moczowej (widoczny po masowaniu cewki) – zwykle białawy, ropny, a czasem podbarwiony krwią. U kobiet zwiększa się ilość wydzieliny pochwowej lub pojawiają się upławy, może wystąpić także ból brzucha. U mężczyzn obserwuje się zaś poczucie ciężkości, a nawet bolesność jąder. 

Co ważne, często wymienione tu objawy ustępują samoistnie – przeważnie w okresie kilku tygodni do pół roku. Nie równa się to jednak wyleczeniu, ponieważ osoba dalej pozostaje zakażona. Narażona jest w związku z tym na nawroty choroby, jej powikłania, a także przekazanie chorobotwórczych drobnoustrojów swoim partnerom seksualnym. 

Zapalenie cewki moczowej a hormony

Hormony, a konkretnie estrogeny, są niezwykle istotne dla funkcjonowania dolnego odcinka kobiecego układu moczowego – dotyczy to zarówno pęcherza moczowego, jak i cewki moczowej. Wynika to m.in. z budowy ośrodkowego układu nerwowego. Receptory hormonów płciowych są położone w tych samych obszarach, które odpowiadają za rozpoczęcie oraz kontrolę oddawania moczu, a także w pęcherzu oraz cewce moczowej. Odzwierciedleniem tego jest chociażby fakt, że można zaobserwować różnice w objawach związanych z bolesnością mikcji, które zachodzą w trakcie przebiegu cyklu menstruacyjnego czy ciąży – okresy te wiążą się z intensywnymi zmianami hormonalnymi. Podobnie dotyczy to także okresu menopauzy, w której poziom estrogenów spada, a częstość występowania problemów z nietrzymaniem moczu czy nawracających zakażeń układu moczowego jest wtedy znaczna. Estrogeny wzmacniają ciśnienie zamykające cewki moczowe, a także wywierają znaczący wpływ na przekazanie ciśnień do cewki proksymalnej. 

Z powyższych informacji łatwo wnioskować, że wszelkie zaburzenia hormonalne zwiększają ryzyko zachorowania na zapalenie cewki moczowej, stąd też osoby mające świadomość zachodzących w ich organizmie zmian z tego zakresu, powinny wykazać szczególną uważność na niepokojące objawy. W razie ich wystąpienia należy udać się do ginekologa, androloga (w przypadku mężczyzn), urologa lub lekarza rodzinnego.

Leczenie zapalenia cewki moczowej

Zapalenie cewki moczowej rozpoznaje się na podstawie wywiadu z pacjentem, obserwacji objawów klinicznych oraz wyników badań laboratoryjnych – stanowią one m.in. o wyższej ilości leukocytów o jądrze segmentowanym w przedniej części cewki moczowej. Badaniu mikroskopowemu poddaje się wymaz z cewki moczowej lub próbkę moczu z początkowego strumienia. O zapaleniu cewki moczowej świadczy obecność neutrofili po zabarwieniu metodą Grama. Dwoinki Gram-ujemne wewnątrz neutrofili wskazują na etiologię rzeżączkową. Powinno się wykonać także posiew w kierunku dwoinki rzeżączki i Chlamydia trachomatis.

Leczenie należy rozpocząć natychmiast po rozpoznaniu. Antybiotyk podstawowy, stosowany w zapaleniach cewki moczowej o etiologii rzeżączkowej, to doustny fluorochinolon (ciprofloksacyna). Alternatywą jest doustna ofloksacyna, ewentualnie ceftriakson (podany domięśniowo). Nierzeżączkowe zapalenia cewki moczowej leczy się zwykle doksycykliną, rzadziej azytromycyną. Alternatywę stanowią erytromycyna lub ofloksacyna. W zapaleniach cewki moczowej wywołanych rzęsistkiem pochwowym stosuje się leki przeciwpierwotniakowe (np. metronidazol, nifuratel).

Co ważne, postępowaniem diagnostycznym i leczeniem należy objąć wszystkich partnerów seksualnych pacjentki lub pacjenta. Pozwala to nie tylko na wyleczenie jednostki, lecz także zahamowanie rozprzestrzeniania się choroby. Dodatkowo należy też w trakcie terapii zachować wstrzemięźliwość płciową – zwykle na okres minimum 7 dni, nawet jeżeli leczenie trwa krócej.

Jak zapobiegać zapaleniom cewki moczowej?

Chcąc uniknąć zapalenia cewki moczowej, należy przestrzegać kilku podstawowych wskazówek, które odgrywają duże znaczenie także w profilaktyce infekcji intymnych. Powinno się:

• unikać przygodnych kontaktów seksualnych i współżyć z jednym, zdrowym partnerem; 
• oddawać mocz po każdym stosunku płciowym i używać prezerwatywy (warto jednak zrezygnować w tym kontekście z innej metody antykoncepcji, jaką są środki plemnikobójcze – zwiększają ryzyko zakażenia);
• pamiętać o przestrzeganiu zasad higieny intymnej, w tym o myciu rąk po oddaniu moczu, a w toalecie o podcieraniu się w kierunku od cewki do odbytu (nie odwrotnie, ponieważ wzrasta wtedy ryzyko przeniesienia patogenów); 
• przyjmować dużą ilość płynów (minimum 2 l dziennie) – przede wszystkim należy pić niegazowaną wodę mineralną; 
• nosić wygodną bieliznę zrobioną z przepuszczających powietrze materiałów (zawsze czystą!);
• nie wolno powstrzymywać oddawania moczu i doprowadzić do jego zastoju;
• unikać zaparć – pomoże w tym pożywienie bogate w błonnik, zwłaszcza owoce, warzywa i produkty pełnoziarniste oraz odpowiednie nawodnienie organizmu;
• dodać do diety fitoestrogeny – to naturalne składniki wielu produktów roślinnych, które wykazują działanie podobne do estrogenów. Znajdują się m.in. w tofu, soi oraz innych roślinach strączkowych;
• stosować probiotyki, które wspierają produkcję zdrowych bakterii – odpowiedni poziom w organizmie zmniejsza ryzyko infekcji. Do naturalnych probiotyków należą m.in. produkty kiszone, w tym kapusta i ogórki;
• pić sok z żurawiny – wiele badań wykazało, że zmniejsza możliwości przylegania uropatogennych drobnoustrojów do nabłonka. Część z tych badań zostało uznanych za źle przeprowadzone, lecz mimo wszystko poleca się sok z żurawiny w zakresie wspierania pracy układu moczowego. 

---

• Rechberger, T., Adamiak, A., Rola estrogenów w funkcjonowaniu dolnego odcinka układu moczowego u kobiet oraz w etiologii nietrzymania moczu, Przegląd Menopauzalny 2003; 5:35–42 [dostęp: 24.11.2019] https://pdfs.semanticscholar.org/03dc/d4efe41cfb3cf084c1b84eed0b18c7c09f58.pdf