Choroby weneryczne – przyczyny, objawy, leczenie i profilaktyka

Data: 17 maja 2017, autor: Lek. Marta Dąbrowska

Lekarze ginekolodzy

Choroby weneryczne to grupa chorób zakaźnych i pasożytniczych, których podstawową drogą transmisji są kontakty seksualne. Mogą być przekazywane nie tylko na drodze klasycznego stosunku waginalnego, lecz także oralnego, analnego i innych zachowań seksualnych. Co warto wiedzieć o najczęstszych chorobach przenoszonych drogą płciową?

W 1974 r. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) wprowadziła oficjalny termin: choroby przenoszone drogą płciową. Należą one do najczęstszych chorób zakaźnych, a najwięcej zakażeń stwierdza się w rozwijających się i biednych krajach, w których to rzeżączka i chlamydioza są główną przyczyną niepłodności kobiet, częstym źródłem stanów zapalnych miednicy mniejszej i w konsekwencji ciąży pozamacicznej oraz niedrożności jajowodów. 

Odmiennie przedstawia się zapadalność na choroby weneryczne w krajach rozwiniętych, również w Polsce. Wraz ze spadkiem zachorowalności na powyższe choroby zwiększeniu ulega liczba infekcji wirusowych, głównie opryszczki (herpes genitalis) oraz wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV). 

Czynniki zwiększające ryzyko chorób wenerycznych

Na całym świecie najwięcej chorób przenoszonych drogą płciową notuje się w grupie osób młodych (między 15. a 24. r.ż.), stanu wolnego, mieszkających w dużych aglomeracjach miejskich, o niższym statusie socjoekonomicznym, należących do mniejszości rasowych i narodowych. Ponadto styl życia w istotny sposób wpływa na częstość występowania chorób wenerycznych. Co jest szczególnie istotne w tym zakresie?

  • Niestosowanie prezerwatyw – prezerwatywa znacznie ogranicza ryzyko zakażenia, lecz i tak w pełni nie chroni przed wszystkimi chorobami wenerycznymi. Co w tym kontekście ważne, farmakologiczne środki antykoncepcyjne w ogóle nie stanowią ochrony przed chorobami przenoszonymi drogą płciową.
  • Duża aktywność seksualna.
  • Częste zmiany partnerów – współżycie z jednym, stałym partnerem minimalizuje prawdopodobieństwo zarażenia.
  • Praktykowanie różnych technik seksualnych.
  • Przyjmowanie narkotyków i nadużywanie alkoholu – wiążą się z tym takie zjawiska, jak zmniejszenie poziomu świadomości oraz prostytuowanie się w celu zdobycia pieniędzy na substancje psychoaktywne, co zwiększa prawdopodobieństwo chorób wenerycznych.
  • Posiadanie wkładki domacicznej – wykazano, że zakażenie rzeżączką lub chlamydią łatwiej szerzy się do jamy macicy, jajowodów i jajników w grupie kobiet posiadających ową wkładkę (największe ryzyko występuje w ciągu kilku pierwszych miesięcy od momentu jej założenia). 

Co ważne, bardzo ważnym czynnikiem wpływającym na ustrzeżenie się przed chorobami przenoszonymi drogą płciową jest szeroko pojęta profilaktyka, czyli unikanie powyższych czynników. Równie istotne jest też niepodejmowanie współżycia zbyt wcześnie oraz dbałość o higienę intymną. I chociaż większość chorób wenerycznych wymaga leczenia celowanego, które czasami po mniej lub bardziej skomplikowanej diagnostyce może zapewnić tylko lekarz, to części nieprzyjemnych objawów kobiety mogą złagodzić, stosując dostępne bez recepty środki. Bazują one m.in. na chlorowodorku benzydaminy, który pozwala zmniejszyć pieczenie, świąd, obrzęk etc.

Do chorób przenoszonych drogą płciową należą:

  • Choroby bakteryjne: rzeżączka, kiła, chlamydioza, nierzeżączkowe zapalenie cewki moczowej, zapalenie jelit.
  • Choroby wirusowe: opryszczka narządów płciowych, kłykciny kończyste, mięczak zakaźny, wirusowe zapalenie wątroby typu A, B, C i D, AIDS.
  • Choroby wywołane przez pierwotniaki: rzęsistkowica, zapalenie jelit.
  • Choroby wywołane przez grzyby: kandydoza pochwy.
  • Choroby wywołane przez pasożyty: świerzb, wszawica łonowa.
  • Choroby wywołane przez robaki: owsica.

Rzeżączka

Rzeżączkę wywołuje dwoinka rzeżączki (gonokoki). U kobiet choroba początkowo przebiega bezobjawowo i ujawnia się dopiero, gdy przechodzi w fazę ostrą. Pojawiają się wówczas upławy oraz pieczenie przy oddawaniu moczu. Niewyleczona przechodzi w stan przewlekły – zakażenie obejmuje wtedy cewkę moczową oraz szyjkę macicy, może dojść do zapalenia śluzówki macicy oraz przydatków. Leczenie rzeżączki jest w Polsce obowiązkowe! Polega na podawaniu antybiotyków. To bardzo istotne, ponieważ rzeżączka może zostać przekazana noworodkowi przez ciężarną matkę. Wówczas dziecko cierpi na rzeżączkowe zapalenie spojówek, które może prowadzić do ślepoty.

Kiła

Kiła jest chorobą przewlekłą, którą wywołuje krętek blady. Istnieją dwie odmiany – nabyta (przenoszona drogą płciową) oraz wrodzona (przenoszona na płód od zakażonej matki). Zakażenie kiłą nabytą nie ogranicza się do dróg płciowych, lecz obejmuje wiele narządów wewnętrznych. Co ważne, przebiega w kilku etapach. 

Pierwsze objawy zakażenia pojawiają się po 2-3 tygodniach, zaś po kolejnych 3 tygodniach obecność krętka wykazują już badania serologiczne krwi. Faza wtórna choroby zaczyna się mniej więcej 9 tygodni po zakażeniu i wiążą się z nią wyraźne symptomy: wysypka na skórze i błonie śluzowej, powiększenie węzłów limfatycznych, plamiste odbarwienia na skórze, wypadanie włosów, chrypka. W późnej fazie kiły – po 3 latach od zakażenia – w narządach wewnętrznych i na skórze tworzą się kilaki (guzki), w ścianach tętnic powstają zmiany zapalne oraz głębokie zmiany w tkance nerwowej. 

Kiła jest silnie zakaźna i ma groźne skutki, dlatego jej leczenie jest w Polsce obowiązkowe! Dla kobiety ciężarnej infekcja krętkiem bladym może oznaczać poronienie, obumarcie płodu lub poród przedwczesny. Na kiłę wrodzoną cierpią dzieci matek, które w czasie ciąży były zakażone krętkiem kiły.

Rzęsistkowica

Rzęsistkowica to choroba pasożytnicza, wywoływana przez rzęsistki – pierwotniaki należące do gromady wiciowców. Przeważnie dotyczy kobiet (rzęsistkowica pochwowa). Przebieg choroby może przyjmować postać ostrą lub przewlekłą. Objawami są upławy, pieczenie i świąd. Jeśli doszło też do zakażenia dróg moczowych, to występują bóle w cewce moczowej i podbrzuszu oraz częste oddawanie moczu.

AIDS

AIDS, czyli nabyty zespół upośledzenia odporności. Choroba rozwija się w wyniku zakażenia wirusem HIV i polega na osłabieniu układu odpornościowego poprzez zniszczenie lub unieczynnienie limfocytów. Wirus HIV przenosi się podczas stosunków płciowych, poprzez zakażoną krew oraz drogą matka-płód. Rozwój wirusa HIV początkowo przebiega bezobjawowo lub z objawami przypominającymi grypę. Po okresie utajenia rozwija się AIDS – początkowo nie jest to właściwa choroba, lecz „zespół związany AIDS”. Dopiero ostatni etap chorobowy to właściwy AIDS. 

Opryszczka

Opryszczka może umiejscawiać się nie tylko na wargach i w jamie ustnej, lecz także na narządach płciowych (herpes genitalis). Wywoływana jest zwykle przez wirus HSV2, a zakażenie występuje w wieku dorosłym poprzez kontakt seksualny. U kobiet – zmiany w postaci drobnych, swędzących pęcherzyków, czasem z niewielkim, powierzchownym owrzodzeniem, pojawiają się na wargach sromowych, w pochwie, kroczu, czasami na wewnętrznej powierzchni ud, wokół odbytu, a niekiedy zajęte są też pośladki. 

Kłykciny kończyste

Kłykciny kończyste (Condylomata acuminata), brodawki weneryczne, brodawki płciowe należą do grupy schorzeń wywoływanych przez wirusy brodawczaka ludzkiego (human papilloma virus – HPV), w szczególności typy 6. i 11. Infekcje wirusem HPV są jednym z najczęstszych schorzeń przekazywanych drogą płciową. 

Do dzisiaj naukowcy zidentyfikowali znacznie ponad 100 typów wirusa HPV, z czego niektóre stanowią poważny czynnik mogący prowadzić do rozwoju raka narządów płciowych, a zwłaszcza raka szyjki macicy. Przenoszenie zakażenia wirusem HPV może nastąpić przez każdy typ kontaktu seksualnego, lecz co ważne, stosowanie prezerwatyw zmniejsza ryzyko infekcji o około 75 proc. 

Wiele zakażeń wirusami HPV przebiega zupełnie bezobjawowo (wg niektórych badań aż do około 50 proc. wszystkich zakażeń). Jeżeli zaś zmiany występują, ich nasilenie jest bardzo różne – od niewielkich zmian brodawkowych, do olbrzymich kalafiorowatych tworów, które mogą obejmować całą okolicę krocza, aż do odbytu.

Chlamydioza

Wywołują ją bakterie zwane chlamydiami. Objawy chlamydiozy są mniej nasilone niż przy rzeżączce i pojawiają się później – na ogół 2 tygodnie po zakażeniu: wydzielina śluzowo-ropna z cewki moczowej, ból przy oddawaniu moczu oraz pieczenie. U kobiet stan zapalny rozwija się najczęściej w szyjce macicy. Najczęstszym powikłaniem nieleczonej choroby bywa u kobiet zapalenie przydatków i pęcherza moczowego, nierzadko o charakterze nawrotowym (nawet przez wiele lat). Choroba może także doprowadzić do chronicznych stanów zapalnych spojówek i stawów. Leczeni muszą być także partnerzy seksualni zakażonej osoby.

Drożdżyca

Drożdżyca, kandydoza (Candidiosis) to grzybicza choroba błon śluzowych i skóry narządów płciowych. Najczęściej jest wywołana drożdżakami chorobotwórczymi z rodzaju Candida. Drożdżycę rozpoznaje się na podstawie wywiadu, badania ginekologicznego oraz testów laboratoryjnych. Charakterystyczne objawy choroby to: świąd o różnym nasileniu, obrzęk, zaczerwienienie błon śluzowych i serowate, białawe upławy. W nawrotowych postaciach bardzo ważne jest leczenie także partnera.

Choroby przenoszone drogą płciową – infografika:

Przeczytaj inne porady

Kup online